U duhu dokazivanja nacionalnog identiteta muzeji se formiraju ne samo u Beogradu, Zagrebu i Ljubljani nego i u Rimu, Pragu, Budimpešti.
Nakon Austrougarske nagodbe, po kojoj Hazburška carevina od jedinstvene države prerasta u Dvojnu monarhiju, šezdesetih godina XIX veka dolazi do vraćanja autonomije slobodnim kraljevskim gradovima i županijama. Zahvaljujući tome dolazi do relativno mirnih perioda u razvoju ovih teritorija, pa i Sombora kao slobodnog kraljevskog grada. Ekonomskim jačanjem administrativnih centara u njih se sliva sve veći broj inteligencije (advokati, profesori, pravnici, lekari, novinari i drugi), što dovodi do stvaranja svojevrsne kulturne klime u njima.
Takvo stanje ima odjeke i u Bač–bodroškoj županiji, gde pod uticajem građanskog sloja dolazi do pokretanja niza listova, časopisa, društava te kulturnih institucija. Sombor dobija pozorište, biblioteku, a jedan broj ovdašnjih ljudi sve više razmišlja o formiranju Istorijskog društva. Time bi bila razbijena fama o provinciji, s jedne strane, dok bi, s druge, ideja o formiranju centara kulture, od kojih bi jedan bio i Sombor, dobila na značaju.
Prve inicijative javljaju se 1880. godine, kada Ištvan Ivanji izdaje proglas za osnivanje Istorijskog društva županije, koji je objavljen ne samo u svim novinama Bačke nego i u časopisu „Vekovi”, organu Istorijskog društva Mađarske. Apel o formiranju društva zdušno je podržao i određen krug somborskih intelektualaca. Avgusta 1882. godine formiran je odbor koji je imao zadatak da objavi apel za formiranje Istorijskog društva. Apel je objavljen 22. avgusta 1882. u časopisu „Bačka”, da bi konačno 11. maja 1883. godine bila održana Osnivačka skupština Istorijskog društva Bač–bodroške županije. Ona je proglasila osnivanje Istorijskog društva sa 202 člana, zatim je usvojila Nacrt pravila i izabrala odbor. Usvojeni Nacrt pravila izradio je dr Ede Margalić, a ministar unutrašnjih poslova ih je odobrio 21. marta 1884. godine.
Cilj Društva je da radi na prikupljanju i sređivanju starina putem iskopavanja, poklona ili kupovinom za potrebe Muzeja društva u osnivanju. U listovima županije Društvo traži poklone za budući muzej koji bi imao sledeće zbirke: numizmatičku i zbirku medalja; arheološku; zbirku dokumenata, pečata i grbova; zbirku štampanih knjiga, rukopisa i monografija, rasprava i geografskih karata koje se odnose na istoriju županije te zbirku listova, letaka i drugih štampanih stvari. Godine 1887. Društvo dobija jednu prostoriju u prizemlju Županije za potrebe Muzeja. Društvo 1906. godine proširuje svoju delatnost na prikupljanje etnografske građe. Rad Društva u narednim godinama, zaključno sa završetkom Drugog svetskog rata, bio je već prema prilikama i vremenu manje ili više uspešan. Ipak, uvek na nivou koji je omogućavao da se vredne zbirke sa mnogim eksponatima sačuvaju od propadanja.
Godine 1936. je ponovo aktiviran rad Društva. Od te godine Društvo nosi novo ime „Istorijsko društvo Sombor”, a za predsednika Društva izabran je dr Radivoj Simonović. Svojim radom Istorijsko društvo steklo je pozamašni broj simpatizera, ali je i u muzejskim krugovima predstavljalo kariku u povezivanju sa drugim muzejima, pre svega sa Muzejom kneza Pavla, Vojnim muzejom u Beogradu, Paleološkim muzejom u Zagrebu te sa mnogim uglednim i poznatim profesorima fakulteta. Ulaskom mađarske vojske u Sombor Muzej je stavljen pod nadzor Mađarskog inspektorata za muzeje.
Nakon oslobođenja Sombora 21. oktobra 1944. godine propagandni odsek Vojne uprave formirao je Kulturno–prosvetni odbor, čiji je jedan od zadataka bio i otvaranje muzeja. Staranje o obnovi muzeja i biblioteke povereno je Milanu Konjoviću, slikaru, a za njegove saradnike određeni su Herceg Janoš, književnik, i Stevan Jenovac, koji se starao o zbirkama.
Svečano otvaranje Muzeja u kući Julija Lederera, gde se i danas nalazi, obavljeno je 27. oktobra 1945. godine, kada je za direktora postavljen Milan Konjović. Muzej je otvorio književnik Veljko Petrović, a izložba kojom je Muzej otvoren bila je kolekcija slika jugoslovenskih autora u vlasništvu Pavla Beljanskog.
Uz kadrovsko jačanje i dugogodišnji sakupljački rad, uz napor svih zaposlenih Gradski muzej u Somboru izrastao je u ustanovu kulture koja danas obavlja delatnost muzejske zaštite za područja opština Apatin, Odžaci i Kula i grada Sombora.
Radno vreme:
radnim danima 9 – 18h,
subotom 9 – 13h,
nedeljom za najavljene grupe ne manje od deset posetilaca.
Adresa: Trg republike 4, Sombor
Telefon: +381 (0)25 422 728
E-mail: [email protected]
Web: www.gms.rs