Fruška gora je proglašena nacionalnim parkom 1960. godine, u cilju obezbeđenja trajne zaštite. Područje aktivne zaštite obuhvata 25.525 ha.
Fruška gora je usamljena ostrvska planina u Panonskoj niziji. Prema jugu i severu jako je razuđena planinskim i rečnim tokovima, pri čemu se od glavnog uskog grebena pružaju pojedinačni, bočni grebeni, najčešće sa vrlo srtmim padinama.
Lokacija, specifična geološka istorija, različiti mikro-klimatski uslovi, čine ovu planinu veoma interesantnom i važnom za različite naučne oblasti. Zahvaljujući jedinstvenim i veoma brojnim fosilnim ostacima flore i faune, Fruška gora se naziva i „ogledalom geološke prošlosti“.
Osnovna karakteristika ove oblasti je postojanje brojnih ugroženih, retkih i zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta. Pašnjaci i plodno zemljište, vinogradi i voćnjaci, ukrašavaju padine i niže delove Fruške gore, dok su površine koje se nalaze na visinama iznad 300 metara nadmorske visine pokrivene gustim, listopadnim šumama. Posebnu vrednost i biser Fruške gore predstavlja 16 pravoslavnih manastira, poznatih po specifičnoj arhitekturi, bogatim riznicama, bibliotekama i freskama. Fruška gora takođe krije i brojne arheološke lokalitete iz praistorijskog i istorijskog perioda.
Zahvaljujući bogatstvu prirodnih resursa, predivnim pejzažima, izuzetnom šarmu i lepoti ove planine, Fruška gora je idealno mesto za odmor i rekreaciju koje će vas približiti prirodi.
Geografija i geologija
Fruška gora se nalazi između 45° 0’ i 45° 15’ severne geografske širine i između 16° 37’ i 18° 01’ istočne geografske dužine. Prostire se između Dunava i Save u uporedničkom pravcu. Ovaj planinski venac na jugu Panonske nizije ima dužinu od oko 80 km, i najveću širinu od 15 km.
Fruška gora je niska planina, sa najvišim vrhom od 539 m (Crveni čot), a zbog toga što znatno nadvisuje okolni niski teren, izgleda masivno. Venac Fruške gore jako je raščlanjen i razbijen, i sastoji se iz tri dela. Centralni deo venca ima izgled pravog planinskog bila sa dužinom od oko 40 km, a srednja visina se kreće od 440-460 m. Drugi, zapadni deo nalazi se na liniji između Šarengrada i Šida, i predstavlja zaravnjenu uzvišicu sa izraženim kotama visine oko 200 m. Ove uzvišice se javljaju zbog mnogobrojnih izdanaka vapnovitih liskuna i kristalastih krečnjaka, koji čine njihovo jezgro. Treći, istočni deo postepeno se spušta, tako da se poslednje uzvišice nalaze na čistoj lesnoj površini, ispod koje se nalaze čvrste tvorevine gornje krede, koje sačinjavaju jezgro Fruške gore, a koje se od Čortanovaca pored obale Dunava ponegde pomaljaju iz lesa.
Fruškogorski planinski venac je na istoku i severu ograničen aluvijalnim ravnima Save i Dunava, dok je na jugu i zapadu uokviren sremskim lesnim zaravnima. Na severu su lesne zaravni svedene na minimum, a Dunav podseca ponegde i osnovnu planinsku masu, dok su na jugu te akumulativne tvorevine široko rasprostranjene i utapaju se u aluvijalnu ravan.
Fruška gora je opkoljena dvema lesnim zaravnima različitih visina: od 130-150 i od 110 – 120 m. Planinski masiv je na mnogim mestima pokriven tanjim ili debljim slojevima lesa, što još više ublažava osnovne crte reljefa.
U geološkom pogledu Fruška gora ima mnogo toga zajedničkog sa nizom horstovskih planina Slavonije i Hrvatske. Ove planine se nalaze na istom pojasu pružanja, a Fruška gora predstavlja njihov krajnji istočni ogranak. Cela ova grupa planina je prema svom položaju i nekim drugim karakteristikama uklopljena u dinarsku geotektonsku granu Alpida, tj. u unutrašnji dinarski pojas.
Što se geološke građe tiče, Fruška gora je veoma raznolika i sastoji se od stena raznovrsnog sastava, načina postanka i različite starosti. Paleozojske tvorevine čine jezgro Fruške gore, a obuhvataju različite stene od kojih su najrasprostranjeniji filiti i liskunoviti krečnjački škriljci. Inače, ove tvorevine su najčešće visoko metamorfisane, a njihova rasprostranjenost u odnosu na ostale predstavnike dosta je velika.
Mezozojske tvorevine na Fruškoj gori prisutne su u manjoj meri u odnosu na paleozojske, i javljaju se u vidu uskih zona male debljine. Pripadaju trijaskim crvenim i sivim peščarima i liskunavitim škriljcima, konglomeratima, brecama i drugim stenama.
Tercijerne tvorevine imaju znatnu rasprostranjenost i učestvuju u građi perifernih delova Fruške gore. Ove tvorevine okružuju bilo Fruške gore i predstavljene su slojevima sa ugljem, lajtovačkim krečnjacima, laporcima i peščarima i dr.
Kvartarne tvorevine prisutne su u vidu debelih naslaga lesa koje pokrivaju niže delove Fruske gore. Geološka i paleontološka istraživanja koja na ovoj planini traju već skoro dva veka, ukazuju da je ona riznica zapisa (mnoštvo biljnih i životinjskih fosila) o istoriji prirode. Na osnovu njih rekonstruisan je tok prirodnih promena na Fruškoj gori od pre oko 200 miliona godina pa sve do današnjih dana. Dugo vremena Fruška gora je bila ostrvo u Panonskom moru o čemu svedoče brojni fosili morskih školjki, puževa, ježeva, korala itd. O promenama klime govore nam i fosili biljaka, kao što su razne vrste palmi, zatim Taxodium, Glyptostrobus, Seqoia, Laurus i mnoge druge vrste koje su nekada ulazile u sastav vegetacije. Interesantni su i fosili mamuta, irvasa, bizona i drugih sisara koje je pre oko milion godina na ovim prostorima lovio primitivni čovek.
Zahvaljujući ovim vrednostima Nacionalni park Fruška gora je svojevrstan muzej u prirodi sa izuzetno značajnom ulogom u obrazovanju, kao deo geološke naučno – istorijske i kulturne baštine Evrope i sveta.
