Matejski Brod, kao značajno arheološko nalazište, Rešenjem Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture NR Srbije 1950. godine stavljen je pod zaštitu države.
Arheološki lokalitet Matejski Brod nalazi se na oko 6 kilometara severoistočno od Novog Bečeja, na granici dva potesa: Matej i Šimuđska strana.
To je ustvari izdvojeni plato, na samoj ivici niže lesne terase, elipsastog oblika, veličine 136×50 metara.
Na zapadnoj strani plato se okomito spušta, prelazeći u baru, ostatka nekadašnjeg rečnog korita Malog Begeja.
Na ovom lokalitetu su od 1949-1952. godine vršena zaštitna iskopavanja i tada je otkriveno sedam neolitskih kuća. Sve su kuće razdvojene uskim prolazima, što navodi na razmišljanje o mogućnosti postojanja primitivne urbanizacije.
Arheološki lokalitet Matejski Brod je neolitsko naselje koje pripada srednjem neolitu potiske kulturne grupe, koja se datuje u periodu od 3900-3550. godine pre naše ere.
Potiska kultura obuhvata severno područje naše zemlje sa koncentracijom lokaliteta između reka Moriša, Zlatice i Tise, sve do reke Galacke koja čini južnu granicu prostiranja.
U poznijim fazama ova kultura se širi na jug duž reke Tise i to prevashodno sa banatske strane.
Naselja potiske kulture podizana su na nešto uzdignutijim delovima terena, pa su zahvaljujući tome bila zaštićena od visokih voda.
Lokalitet Matejski Brod je pretežno ribarsko naselje na šta ukazuju plitke posude za ribu i tegovi za ribarske mreže.
Nalazi ugljenisanih žitarica ukazuju nam na razvitak zemljoradnje.
Razvijeno u tom periodu je i stočarstvo o čemu svedoči veliki broj nađenih ostataka životinjskih kostiju.
Plastični ornamenti u vidu nalepka ili rebara mogu pokrivati površinu po sudu deleći je na zasebne celine.
Ornamentika grube keramike izvedena je tehnikom urezivanja meandoidnih motiva ili cik-cak linija.
Keramika je svetlo mrke, žućkaste, ciglasto-crvene boje, bez prevlake, često sa tragovima crvenog bojenja. Kultnu keramiku potiske kulture čine žrtvenici i zoomorfni poklonici izrađeni u obliku životinjskih glava /bik, ptica/.
Idolna plastika je zastupljena retkim primercima.
Karakteristična su i oruđa koja se izrađuju od kosti, kamena i pečene zemlje.
To su pljosnate kamene sekire, oruđa od kosti, šila, spatule, harpuni kao i alatke od roga.
Poznata je upotreba opsidijana o čemu govore brojni nalazi sa ovog lokaliteta od koga su izrađeni kremeni nožići.
Detaljnija istraživanja i proučavanja potiske kulture kao i samog lokaliteta Matejski Brod pružiće nam više podataka o postojanju i trajanju potiske kulture na našem području.
