Ubrzo nakon oslobođenja Pančeva 1944. godine, komandant mesta angažovao je poznate kulturne radnike u Pančevu radi prikupljanja i očuvanja veoma bogate arhivske dokumentacije, proistekle iz različitih političkih, kulturnih i ekonomskih događaja. Dr Mihovil Tomandl i profesor Đorđe Živanović dobili su nalog da prikupe i zaštite arhivsku građu i knjige. Uvidevši kakvo je stanje arhivske građe, sastavili su izveštaj u kome se navodi loše stanje građe i loši uslovi u kojima se ona čuva. Dr Mihovilu Tomandlu i profesoru Đorđu Živanoviću poveren je zadatak da pronađu, popišu, a potom i izdaju nalog za čuvanje arhivske građe.
Odlukom Gradskog izvršnog odbora Autonomne Pokrajine Vojvodine (APV) br. 16800/2, osnovano je 2. novembra 1946. arhivsko područje Pančeva. Arhiv u Pančevu osnovan je Rešenjem Glavnog izvršnog odbora APV 1947, kada je za rukovodioca ovog arhivskog područja postavljen profesor Đorđe Živanović.
Državni arhiv evoluirao je od državne ustanove koja je obavljala najosnovnije poslove arhivske službe, do samoupravne radne organizacije koja na svom području, a u skladu sa zakonom, vrši službu zaštite i stručne obrade arhivske građe.
Arhivsko središte u Pančevu postalo je Gradska državna arhiva 1952. godine, a zatim Državni arhiv Pančevo.
Arhiv je od osnivanja bio smešten u zgradi Gradskog narodnog odbora, a od 1951. godine premešten je u zgradu Srpske pravoslavne crkvene opštine. Od 1965. godine koristio je prostorije u delu zgrade Magistrata, današnjeg Narodnog muzeja u Pančevu, ali je zadržao prostorije u zgradi SPC opštine.
Istorijski arhiv u Pančevu poseduje 827 fondova i zbirki, ukupne količine 8.840 metara, u vremenskom rasponu od 1718. godine do kraja XX veka.
Nadležnost Arhiva obuhvata teritoriju grada Pančeva i opština Kovačica, Kovin, Alibunar i Opovo.
Ova institucija organizovana je kao jedinstvena služba u okviru koje se obavljaju poslovi na obradi i zaštiti arhivske građe i registraturskog materijala u registraturama, obradi i sređivanju arhivske građe, sređivanju depoa, kulturno-prosvetnoj delatnosti, istraživačkom radu, bibliotečkoj i izdavačkoj delatnosti.
Arhiv u Pančevu, pored navedenog, vrši i zaštitu arhivske građe i registraturskog materijala van arhiva.
Formiranjem arhivskog središta u Pančevu, 1947. godine, prikupljena je i preuzeta građa Magistrata iz 1794. godine, kao i građa Pučke banke. Najstarija građa u Arhivu je fond Nemačko-banatskog graničarskog puka Pančevo od 1765. do 1872. godine.
Istorijski arhiv se od 1979. godine nalazi u zgradi bivše austro-ugarske kasarne, koja je izgrađena 1875. godine. Zgrada je za potrebe arhivske službe prilagođena i renovirana.
Adresa: Nemanjina bb, Pančevo
Telefon: +381 (0)13 317 344, +381 (0)13 331 240
E-mail: [email protected]
Web: www.arhivpancevo.org.rs
