Nalazi se u regionu poznatom kao Šajkaška (jugoistočni deo Bačke), u Autonomnoj Pokrajini Vojvodini.
Istorija
Podaci o naselju na području današnjeg Žablja datiraju iz praistorije. Žabalj se prvi put pominje 1514. godine kao tvrđava u kojoj je bio zarobljen Đerđ Doža. Za vreme Otomanske imperije (u 16. i 17. veku) naseljen je Srbima. U 18 i 19 veku Žabalj je deo habsburške Vojne krajine (Šajkaški bataljon). Krajem 18. veka, posle velike poplave (1784), dislocirano je prvobitno naselje kraj obale Tise na današnje mesto (12 km od Tise). Novi Žabalj je od 1784. godine nosio ime „Jozefdorf“ ili „Josifovo selo“. Broj Srba pravoslavnih 1783. godine iznosio je 1546, a 1835. godine – već 4013 duša.
Prva crkva u Žablju se pominje 1720. godine, bila je građena od cigle (1783), ali je ona kasnije srušena. To je bilo na ranijoj lokaciji zvanoj „Stari Žabalj“ položenoj na desnoj obali Tise do 1784. godine. Tu je 1893. godine još stojao veliki drveni krst na „svetom mestu“ – gde je bio oltar srušenog hrama. Za novu – drugu crkvu 1784. godine podnet je Dvorskom ratnom savetu u Beču plan i proračun. Kako je i ta crkva bila neadekvatna – po svemu mala predstojala je gradnja nove, za koju su Žabaljci još 1826. godine nabavili kao prvo – 1500 akova kreča. Dvorski ratni savet u Beču dozvolio je 1832. godine da se gradi nova (treća po redu) pravoslavna crkva u mestu. Ta, današnja pravoslavna crkva Svetog Nikole izgrađena je 1835. godine, a osveštao ju je maja iste godine episkop bački Đorđe Hranislav. Stan protoprezvitera žabaljskog u Žablju kupili su vernici prilogom pre zvanične naredbe od 1868. godine. Za 5000 f. kupljena je u Žablju 1815. godine, kuća udovice Sofije Rajić za „parohijski dom“. Mesna Katolička crkva je podignuta tek 1901. godine. Od 1918. godine varoš Žabalj je deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca – kasnije Jugoslavije.
U Žablju je za vreme građanskog rata 1848-1849. godine stradala pravoslavna crkva i parohijski – protin dom. Kada se jula 1850. godine pravio izveštaj o pretrpljenoj šteti, Žabaljska opština je prijavila štetu za crkvu, 20.399 f. 52 novčića. Međutim Poverenstvo je predložilo manji iznos: za crkvene utvari – 810 f., a za opravku crkve i unutrašnji nameštaj 13.125 f. 34 novčića. Ukupno je ponuđena suma od 13.935 f. 34 novčića, a toliko je i Ratno ministarstvo u Beču i odobrilo.
Tokom druge polovine 19. veka broj stanovnika u Žablju je rastao. Srbi pravoslavci su dominirali, ostalih nacija je mnogo manje. Tako je 1880. godine registrovano u mestu: 4160 Srba, 527 Mađara, 512 Nemaca, 6 Slovaka, dok je „ostalih“ 144. Ukupno je tada bilo 5349 stanovnika. Deceniju potom, u Žablju je već 6697 žitelja, a broj Mađara se duplirao. Iz popisa od 1890. godine vidi se da je Srba sada 4960, Mađara 1017, Nemaca 884, Rumuna 6, Rutena 17, Hrvata 2, Slovena 1 a „ostalih“ – 80. Evangelistička crkva u Žablju osvećena je novembra 1927. godine.
Prema pravoslavnoj parohijskoj statistici sa kraja 1891. godine u mestu ima: 4770 pravoslavaca, sa 817 pravoslavnih domova, tri sveštenika, 435 učenika u pet osnovnih škola.
U narodnooslobodilačkom ratu Žabalj, Čurug, Đurđevo i Gospođinci doživljavaju neprijateljsku odmazdu (1942.), kojoj prethodi formiranje i početak borbenog puta Šajkaškog partizanskog odreda. Za vreme Mađarske okupacije tokom Drugog svetskog rata veoma rano dolazi do formiranja Šajkaškog partizanskog odreda. U Raciji 1942. godine ubijeno je 666 stanovnika Žablja od čega 141 žena, 101 dete i 69 starih lica. Prema nacionalnosti žrtve je činilo 614 Srba, 28 Jevreja, 23 Roma i 1 Mađar. Kao odmazdu za ove zločine partizani su u jesen i zimu 1944. godine ubili oko 2000 žitelja Žablja mađarske i nemačke nacionalnosti.
Kultura
Mnogobrojna spomen-obeležja iz revolucionarne prošlosti su u selima ovog dela Šajkaške, a na obali Tise je impozantan spomenik Šajkaškom partizanskom odredu, rad Jovana Soldatovića. Pored građevina seoske arhitekture, u Čurugu je i jedina tipična panonska vetrenjača na teritoriji Vojvodine, a u pravoslavnoj crkvi je poznati ikonostas — rad Đorđa Krstića. Kraj Žablja, na obali Tise, smeštena je bogata Zavičajna muzejska zbirka.
U Žablju postoji srednja škola osnovana 1976. godine.
Demografija
U naselju Žabalj živi 7493 punoletna stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 37,7 godina (36,5 kod muškaraca i 38,9 kod žena). U naselju ima 3073 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 3,12.
Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je porast u broju stanovnika.
